Төвүттерниң чурагай санаашкыны Индия биле Кыдаттан ийи үндезинден укталган болгаш төвүт чурагай системазында, «Кар-Цзи – ак чурагай»-биле «Чжун-Ци – кара чурагай» деп чугалаар."Кар-Ци (ак чурагай) Индиядан келген болгаш Будда башкының Дхарма өөредиинге колдуу сырый харылзаалыг, эфемеридтиг санаашкынынга хамаарышкан чүүлдерни илередип турар, а Чжун-Ци (кара чурагай) Кыдаттан келген, база төвүт чаңчылдың геомантиктиг болгаш өтүр-көөр, төлгелээр талаларын, триграммаларны, беш элементилерни дээш оон-даа өске чүүлдерни киирген. Ак-кара сөстерде, чүгле өңнерни илередип турар, эки болгаш багай дугайында кандыг-даа хамаарылга чок.
Тывылганы:
Кыдаттың төлге эртемнери, ылаңгыя чурагай, Кыдатта У-Тай-Шань деп беш ыдыктыг дагларның ортузунда төп даглыг черге тыптып келген. Бо беш дагның девискээринге чурагай эртемниг бурган, ыдыктыг бодхисаттава Манджушри чаларап келгенде, бодхисаттаваның уундан алдын языты-мелегей (черепаха) келгеш, хөй санныг чурагайга хамаарышкан өөредиглер үнген.
Кижи төрелгетен, удаваанда чурагайга хамаарылгазы күштели бергени-биле Будда башкының дхарма өөредиглерин херекке албайн барган. Манджушри, аңаа таарзынмаан, ынчан У-Тай-Шань дагларының мурнуу талазында чурагай билиглерин терма азы чажыт дхарма дээр эртемни чажырып каан, оон бээр-ле чурагай билиглери кижи төрелгетенге чиде берген. Чурагай чок боор болза, кижи төрелгетен амыдыралдың бергелерин углап, баштап шыдавас турган, ынчангаш дыка-ла хилинчектенип турган.
Ынчалза-даа элээн үе эрткенде (кижи төрелгетенниң хилинчек-човалаңын кээргел сеткил-биле көөр, бодхисаттва Авалокитешвараның сүмези-биле) Гуру Ринпоче (эң-не төлептиг төвүт, ыдыктыг кижи чораан) Манджушриден чурагай билиглерин катап тургузуп, ёзу-чаңчылды өөредирин дилээн. Оон соонда Гуру Ринпоче чонунга катап база чурагай санаашкынның билиглерин нептереткен.
Манджушриге дилег сөзүнде Гуру Ринпоче чурагай болгаш төлге билиглери, Будда башкының өөредии–дхармага чугула херектиг эвес-даа болза, ол билиглер кижи төрелгетенге дузалыг болур, азы шуут-ла бодаралдың(ораннарга) утка-шынары эвес болза, улуг ужур-дузалыг деп тодаргай чугаалаан.
«Чурагай дээрге йоганың бир кезээ-дир, ынчалза-даа үндезини эвес. Будда башкының дхарма өөредии - үндезин!»
Бир-ле башкының сөстери